Κατασκευη

Παλαιότερη από την μεταλλουργία ή την κεραμεική, η κατασκευή υφασμάτων αποτελεί ένα παράδειγμα γνωσιακής αρχαιολογίας (cognitive archaeology). Για να δημιουργηθεί ένα οποιοδήποτε ύφασμα, πρέπει η εικόνα του να έχει ήδη πάρει μορφή στο μυαλό του κατασκευαστή του, έτσι ώστε εκείνος να είναι σε θέση να πάρει τις σωστές αποφάσεις σε κάθε στάδιο της κατασκευής αναλόγως με το επιθυμητό αποτέλεσμα. Πρόκειται δηλαδή για συνδυασμό εγκεφαλικής σκέψης και υπολογισμών με πρακτικές χειρωνακτικές ικανότητες που δημιουργεί τέχνεργα που με τη σειρά τους προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για την κοινωνία. Η αλυσίδα της κατασκευής είναι πολύ μεγάλη, κοπιαστική και χρονοβόρα, αλλά συγχρόνως η ενασχόληση αυτή δεν σταματά ποτέ, πρόκειται δηλαδή για μια αεικίνητη δραστηριότητα, στην οποία μόλις ολοκληρώνεται ένα στάδιο αρχίζει το επόμενο και μόλις τελειώσουν όλα ξαναρχίζουν από την αρχή. 

Η τεχνολογία του υφάσματος είναι ένας συνδυασμός πολλών διαφορετικών παραμέτρων που υποδεικνύουν το επίπεδο της γνώσης και των ικανοτήτων στο οποίο έχει φτάσει ένας πολιτισμός ως προς την κατασκευή υφασμάτων. Μπορούμε να την αποκρυπτογραφήσουμε μελετώντας τις κοινωνικές και τεχνικές παραμέτρους της διαδικασίας της κατασκευής. Η μελέτη μπορεί να διαχωριστεί σε δύο σημαντικούς τομείς: από τη μία στην οργάνωση της παραγωγής, δηλαδή στο πού ελάμβανε χώρα, στον ρόλο των φύλων, τα σχετιζόμενα επαγγέλματα και την εξειδίκευση στον τομέα αυτόν, και από την άλλη στο τεχνικό τμήμα της κατασκευής, από την επιλογή των πρώτων υλών, και των τεχνικών κατασκευής και διακόσμησης, στις βαφές και το φινίρισμα των υφασμάτων.

Είτε στον οίκο, είτε σε εργαστήριο, οι διαδικασίες ήταν παρόμοιες. Μετά από προσεκτική επεξεργασία, οι ίνες έπρεπε να μετασχηματιστούν σε κλωστή για να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν στους διάφορους τύπους αργαλειών. Στην αρχαία Ελλάδα, οι ίνες γνέθονταν με το αδράχτι, όπως συμβαίνει σε ορισμένα μέρη της Ελλάδας μέχρι και σήμερα.

Ο κοινός αργαλειός στην αρχαία Ελλάδα ήταν ο όρθιος αργαλειός με βάρη. Μάς είναι γνωστός από αρχαία κείμενα, από απεικονίσεις στην εικονογραφία και κυρίως από τα πολυάριθμα ευρήματα υφαντικών βαρών, των αγνύθων, που είναι και τα μόνα αρχαιολογικά ίχνη του αργαλειού αυτού. Φυσικά θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται συγχρόνως και άλλα είδη αργαλειών που δεν αφήνουν ίχνη  εντοπιζόμενα αρχαιολογικά (όπως πχ ο όρθιος ή οριζόντιος αργαλειός με δύο δοκούς), αλλά δεν υπάρχει καμία αναφορά στις γραπτές πηγές ούτε απεικόνιση. Παράλληλα με τον όρθιο αργαλειό ήταν σε χρήση και άλλες τεχνικές για την κατασκευή διαφορετικών τύπων υφασμάτων.

Η διακόσμηση των υφασμάτων γινόταν είτε παράλληλα με την κατασκευή τους, είτε ύστερα απ’ αυτήν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Στην εικονογραφία τα υφάσματα και τα ενδύματα παρουσιάζονται πολύχρωμα και διακοσμημένα με ρίγες, γεωμετρικά και παραστατικά μοτίβα, κρόσσια κοκ.

Ακόμα και μετά το πέρας της ύφανσης ή της κατασκευής με οποιαδήποτε τεχνική, η επεξεργασία δεν τελειώνει. Κατ’ αρχάς υπάρχουν είδη διακόσμησης, όπως το κέντημα, που λαμβάνουν χώρα πάνω στο τελειωμένο ύφασμα. Στην αρχαία Ελλάδα όμως, υπήρχαν ειδικοί τεχνίτες, οι κναφείς, που ασχολούνταν αποκλειστικά με την επεξεργασία των υφασμάτων μετά τον αργαλειό, σε ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ της κατασκευής και της χρήσης.